Kwartiermaken: gastvrijheid in de samenleving voor mensen die anders zijn

Er was een tijd dat de maatschappij meenden dat kwetsbare groepen het best af waren ergens in de duinen en/of bossen. Of het nu 'psychiatrische patiënten' (waaronder ook autisme), mensen met verstandelijke beperkingen, ouderen of 'moeilijk opvoedbare' jongeren betrof. Sinds de jaren zeventig lijkt de beweging voor vermaatschappelijking onomkeerbaar. Vermaatschappelijking betekent dat iemand van een positie buiten het gewone maatschappelijke verkeer en buiten het alledaagse sociale leven, weer deel kan gaan nemen aan dat maatschappelijke leven, naar eigen wens en vermogen.
De hulpverlening probeert daartoe allerlei vormen van hulp en begeleiding aan te bieden. Maar of de samenleving wel ruimte maakt voor mensen die 'anders' zijn, is een heel andere kwestie.
Kwartiermakers proberen het proces van vermaatschappelijking meer kwaliteit te geven. Zij richten de aandacht op wat het van de maatschappij vraagt, bijvoorbeeld de wens om mee te doen en erbij te horen. Kwartiermakers luisteren naar wat het betekent om met autisme te leven, onderzoeken hoe men verlangt lid van de wereld te worden, wat mensen daarin ondernemen en wat nodig is om die eigen activiteit tot z’n recht te laten komen. Kwartiermaken spreekt daartoe overheden, bedrijven, uiteenlopende professionals en burgers aan om te werken aan een gastvrije ontvangst van mensen voor wie de maatschappij vaak als een 'vreemde wereld' aanvoelt.
Kwartiermaken gaat er daarbij vanuit dat, om de buitengewone ander kans te bieden, dikwijls iets buiten het gewone gedaan moet worden. Denk bijvoorbeeld aan een voorlichtingsavond in een buurthuis. Waar de gehele buurt naar toe mag komen en er wordt uitleg gegeven wat autisme inhoudt en hoe hiermee om te gaan. Dit alles om met elkaar in contact te komen en het stigma van autisme te voorkomen en teniet doen. Kortom ruimte maken in de maatschappij om anders te zijn!


Wenselijkheid en onwenselijkheid van kwartiermaken
Kwartiermaken zorgt ervoor dat iedereen erbij hoort, ertoe doet en mee kunt doen. Dit is een mooi doel maar wil iedereen dit ook wel en is het haalbaar?
De eerste praktische vraag is hoe wordt iedereen bereikt?
In de praktijk blijkt vaak dat het niet haalbaar is om de gehele doelgroep te bereiken. Denk bijvoorbeeld aan een activiteit die niet geschikt is voor autistische jongeren van een laag niveau. Maar het kan ook zo zijn dat er slecht geïnformeerd wordt naar de buurt dat er een activiteit plaats vindt voor een bepaalde doelgroep. Dit zijn allemaal essentiële zaken bij het kwartiermaken. Kwartiermaken houdt rekening met de wensen en beperkingen van een persoon. Kan dit wel? Ja, kwartiermaken wil aanbod op maat geven, dus elke wens wordt meegenomen. Natuurlijk wordt er wel naar gekeken hoeveel vraag naar iets is en of de wens haalbaar is. Wat ook een kracht is dat de buurt kennis maakt met alle bewoners van die buurt. Hoe verschillend alle bewoners hier zijn. Maar allemaal hebben ze één ding gemeen iedereen heeft dromen en wensen. Een mooie manier om met zijn allen hierover in gesprek te gaan. Mocht iemand niet kunnen praten vanuit zijn beperking dan zijn er verschillende manier om toch met elkaar in contact te komen, zoals tekeningen maken en deze uitwisselen met elkaar. Houdt er rekening mee dat kwartiermaken veel tijd en energie kost. Dat het valt of staat bij iemand die de leider is in dit project en dus de kar trekt. Beste oplossing hiervoor is zorg dat je veel gemotiveerde mensen hebt die samen de kar willen trekken.

Een voorbeeld van een groot project dat de afgelopen jaren binnen Amsterdam uitgevoerd is Jippie Speciaal, ondersteund door de gemeente Amsterdam. Dit project beoogt doorstroming van kinderen uit het ZMLK (Zeer Moeilijk Lerende Kinderen) -onderwijs naar reguliere sportverenigingen mogelijk te maken.

Stappenplan: hoe kan je kwartiermaken starten in uw buurt
  • Kwartiermaker aanstellen. U kunt via de website www.kwartiermaker.nl contact leggen met grondlegger Doortje Kal. Zij kan u in contact brengen met verschillende kwartiermakers bij u in de buurt.
  • Vrijwilligers werven die samen met de kwartiermaker het project willen opstarten. Het is aan te raden om instellingen in de buurt te werven. Ten eerste voor een bepaalde doelgroep aan te spreken, sponsoring en eventuele medewerkers die mee willen helpen. Bij deze instellingen zijn mensen werkzaam die kennis hebben van bepaalde doelgroepen.
  • Contact leggen met een sociaal cultuur medewerker is wenselijk, omdat deze veel ervaring heeft om projecten op te starten en hoe je dit kan uitdragen naar de buurt. Naast dit alles, vrijwilligers werven voor het project zelf, die activiteiten kunnen uitvoeren, mensen kunnen motiveren enz. Deze vrijwilligers kunnen zijn mensen die bijvoorbeeld in de buurt wonen, maar dit kunnen ook mensen met een beperking zijn.
  • Welke behoeften heeft de buurt. Dit kan op verschillende manieren onderzocht worden. Denk aan een schriftelijke enquête (kan ook met behulp van pictogrammen voor mensen met een lager niveau), mondelinge enquête, buurtvergadering organiseren waarin je verschillende activiteiten voorlegt enz.
  • Instellingen, gemeente en andere organisaties aanschrijven voor sponsoring om geld binnen te krijgen.
  • Locaties werven waar de activiteiten/projecten kunnen plaats vinden. Dit kan in eerste instantie een dagactiviteitencentrum of buurthuis zijn. Men kan altijd later uitbreiden naar grotere projecten. Het is belang om eerst kleinschalig te beginnen om ervaring op te doen.
  • Vergaderen door de stuurgroep welke activiteiten/projecten er gekozen worden. Rekening houdend met de behoeften van de buurt. In de stuurgroep zit de kwartiermaker, sociaal cultureel werker en medewerkers van de instellingen in de nabije omgeving. In deze vergadering wordt er besproken wie welke verantwoordelijk heeft tot welke activiteit/project. Welke middelen er nodig zijn voor welke activiteit/project. Voor wie de activiteit/project bedoeld is, hoe men de doelgroep naar deze activiteit/project wil motiveren enz.
  • De buurt informeren over het komende activiteiten/projecten. Dit kan op verschillende manieren denk hierbij aan posters, informatie bijeenkomsten, reclame op de lokale omroep tv en radio enz.
  • Activiteit/project uitvoeren.
  • Evalueren met de stuurgroep hoe de activiteit/project is verlopen. Stuurgroep doet hierbij onderzoek naar wat vond de doelgroep van de activiteit en hoe vonden de vrijwilligers de activiteit verlopen. Zijn er verbeterpunten. Zo ja, hoe gaan we de volgende activiteit/project organiseren.
Door: Bianca van der Bent

Bronnen:
www.kwartiermaken.nl
www.annemiekonstenk.nl/publicaties/2008/09/05/ook-blijvend-gekken-horen-erbij.html
Good practice Kwartiermaken voor mensen met verst beperk Adam mvb1.pdf